تعابیر و هشدارهای ائمه (ع) درباره زبان

"زبان" چون دامنه حکومتش وسیع و میدان فعالیت و جولانش پهناور است در سعادت و شقاوت انسان بی اندازه نقش دارد، و چه بسا که با یک لحظه و با یک مختصر غفلت، انسان پرقیمت را از ارزش انداخته و به دره هلاکت بیندازد.

به گزارش مشرق به نقل از مهر، زبان عضوی پر منفعت و ارزنده است به طوری که خداوند به وسیله آن به بشر ارزش داده و به دوش انسان برای خاطر آن منت نهاده و آن را ابزار بیان قرار داده و بعد از نعمت وجود، عظمت خلقت آن را بیان فرموده است. حضرت علی علی(ع) گاهی از آن به مترجم عقل تعبیر فرموده و زمانی به عنوان ابزار سنجش و معیار آدمی نام می برد. همچنین فرموده است: اگر زبان نباشد، انسان نیست جز صورتی و نقشی، یا چهارپایی بی ارزش.

امام صادق(ع) نیز می فرماید: ای مفضل! در آنچه خداوند پاک و منزه برانسان از سخن گفتن مرحمت کرده تامل نما، سخنی که به سبب آن از آنچه در نهاد اوست و آنچه در دل خود می گذراند و اندیشه و فکرش به نتیجه می رسد، خبر می دهد و به وسیله آن آنچه در دل دیگران است می فهمد"چون با مکالمه، اسرار روشن می شود" و اگر سخن نبود، بشر همچون چهارپایان بی فائده بود، که نه از نفس خود به چیزی خبر می داد و نه از خبر چیزی می فهمید.

لقمان حکیم نیز آن را بهترین عضو و بدترین عضو معرفی کرده است. این عضو حساس با این همه ارزش و ارزندگی چون دامنه حکومتش وسیع و میدان فعالیت و جولانش پهناور است در سعادت و شقاوت انسان بی اندازه نقش دارد، و چه بسا که با یک لحظه و با یک مختصر غفلت، انسان پرقیمت را از ارزش انداخته و به دره های هلاکت بیندازد.

درآیات و روایات نسبت به زبان سفارشات فراوانی شده که به مختصری ازآن می پردازیم. پروردگار جهان در آیه 24 سوره نور چنین فرموده است: روزی که بر ضررآنان زبانهای و دست ها وپاهایشان به آنچه انجام داده اند، گواهی می دهند. و نیز در آیه 116 سوره نحل فرموده است: "و شما نباید از پیش خود به دروغ چیزی را حلال و چیزی را حرام گویید و به خدا نسبت دهید تا بر خدا دروغ بندید، که آنان که بر خدا دروغ بندند هرگز روی رستگاری نخواهند دید."

رسول خدا(ص) می فرماید: بر عاقل است که به زمان خود بینا، به شان خود رو آور و زبان خود را نگه دارنده باشد، زیرا کسی که سخن خود را از عملش به حساب آورد، گفتارش کم خواهد گردید مگر در آنچه لازم دارد. و نیز ازآن بزرگوار نقل شده که فرمود: سه چیز نجات بخش است زبانت را نگه دار، بر اشتباه و گناهت گریه نما و ملازم خانه ات باش.

از حضرت علی(ع) نقل شده است: زبان درنده ای است اگرآن را رها ساختی بگزد و نیز در جای دیگر فرموده است گرفتاری انسان در زبان اوست. از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: نجات مومن در نگه داری زبان اوست.

باید توجه داشته باشیم که اکثر معاصی چون غیبت، تهمت، دروغ، سخن چینی، اذیت، کفر، گفتار زور، شهادت ناحق، فاش کردن اسرار، غضب، کج خلقی، اهانت، استهزاو ... از زبان نشات می گیرد. بلکه می توان گفت تخلفات و گرفتاری سایر جوارح نیز ازآن است. چنانکه از امام زین العابدین(ع) نقل شده که فرمود: زبان آدمی هر روز به سوی اندامها رو کرده می پرسد،چگونه صبح کردید؟ در جواب او گویند؛ به خیر و خوبی، اگر تو ما را واگذاری و گویند خدا را خدا را درنظر گیر و آن را قسم دهند و گویند؛ جز این نیست که بوسیله تو پاداش داده شده و به سبب تو کیفر گردیم.

از حضرت عیسی(ع) روایت شده که فرمود: خوش به حال کسی که سکوت او اندیشه، نظر کردن او عبرت و خانه او، او را جای دهد" یعنی از جهت خوش اخلاقی همیشه در دل اهل خانه جا داشته باشد و محتمل است چنین معنی شود که خانه اش محل آرامش او باشد، چنانکه احتمال دارد به معنی بی نیازی باشد یعنی خانه اش او را بی نیاز کند و بر لغزش های خود گریه کرده و مردم از دست و زبانش سالم باشند.

روایات در فوائد و زیانهای زبان بسیار است ولی در همین اندازه برای هر فرد عاقل کفایت می کند تا بداند زبان چه موجود عجیبی است که با اینکه خیلی کوچک است، جرم و گناه آن،ب سیار بزرگ است. در نتیجه بشر اگر بخواهد در آسایش و رفاه زندگی نماید و از کسی بدی نبیند و زیان فردی به او نرسد، باید از اندامها و جوارح خود مراقبت نموده و حفاظت کامل کند که از جمله آنها زبان است. امام علی(ع)فرمود: نگه داشتن زبان، سلطنت و رها کردنش هلاکت است.