یکی از نکاتی که قابل تامل است اینکه چرا وهابیون بر پیامبرخدا صلی الله علیه و اله و سلم صلوات ناقص میفرستند و اهل البیت علیهم السلام را داخل این صلوات قرار نمیدهند؟این مقاله نگاهی است به این انحراف وهابیون از سنت رسول خدا صلی الله علیه و اله وسلم از کتب معتبر و قابل قبول آنان.
ایه صلوات
زمانی که آیه شریفه
«إنَ الله وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِ یا اَیُّها الَّذینَ آمَنوُا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیْماً»
احزاب: 56
نازل شد، مسلمانان پرسیدند: چگونه درود فرستیم؟ پیامبر فرمود:
«لا تُصَلُّوا عَلَیَّ الصَّلوةَ الْبترْاء»
«بر من، صلوات ناقص نفرستید». باز پرسیدند: چگونه درود بفرستیم؟ فرمود: بگویید:
«أللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ عَلی آلِ مُحَمَّد».
الصواعق المحرقه. (ابن حجر)، چاپ دوم در «مکتبة القاهره» مصر، باب 11، فصل اوّل، ص 146 و نظیر آن در «الدرّ المنثور»، ج 5، تفسیر آیه 56 سوره احزاب، به نقل از محدّثان و صاحبان صحاح و مسانید، از قبیل عبدالرّزاق و ابن ابی شیبه و احمد و بخاری و مسلم و ابو داوود و ترمذی و نسائی و ابن ماجه و ابن مردویه، از کعب ابن عجرة از پیامبر گرامی، آمده است.
حال چگونه هست که بعضی صلوات ناقص و ابتر میفرستند خود خوانندگان قضاوت کنند؟
طبق حدیثی که از ابن حجر نقل کرده است، پیامبر(صلی الله علیه وآله)در برابر مسلمین فرمود:
لا تصلّوا علیّ الصلاة البتراء، فقالوا: وما الصلاة البتراء؟ قال: تقولون: اللّهمّ صلّ علی محمّد و تمسکون. بل قولوا: اللّهم صلّ علی محمّد وآل محمّد؛
بر من صلوات ناقص نفرستید. اصحاب پرسیدند: ای رسول خدا! صلوات ناقص چیست؟ فرمود: این که بگویید: اللّهم صلّ علی محمّد و تا همین جا اکتفا کنید، بلکه بگویید:
اللهمّ صلّ علی محمّد وآل محمّد .
الصواعق المحرقة، ص86.
روایاتی بر چگونگی صلوات در کتب برادران اهل سنت و اقایان وهابی
1. در صحیح بخاری و مسلم، سنن ابو داود و دارمی و نسائی و ترمذی و ابن ماجه، مسند احمد، تفسیر طبری و سیوطی از کعب ابن عجزه روایت کنند که گفت:
کُنْتُ جالِساً عِندَ النبی(ص) إذْ جْاءَ رجل فقالَ: قَدْ علمنا کَیفَ نسلّمُ عَلیکَ یا رَسُول اللَّه فَکیفَ نصلّی عَلَیکَ؟ قالَ: قولوا: أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ علی آلِ مُحمَّدٍ کَما صَلَّیْتَ عَلی إبراهیم و علی آل ابراهیم إنّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ، وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ کَما بارَکْتَ عَلی إبراهیم و علی آلِ ابراهیم إنّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ.
نزد پیامبر خدا(ص) نشسته بودم که مردی آمد و گفت: ای رسول خدا! ما چگونه سلام کردن بر شما را دانستیم، چگونه بر شما صلوات فرستیم؟ فرمود: بگوئید: خداوندا بر محمد و آل محمد صلوات فرست همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، راستی را که تو پسندیده و والائی. خداوندا بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت و فزونی دادی، راستی را که تو ستوده و عظمائی .
صحیح بخاری، کتاب بدء الخلق، ج 2، ص 160 - 159 و کتاب تفسیر، تفسیر سوره احزاب، ج 3، ص 119 و کتاب الدعوات، ج 4، ص 72؛ صحیح مسلم، کتاب صلاه، ج 1، ص 305، حدیث 66؛ سنن ابو داود، ج 1، ص 257، حدیث 976؛ سنن دارمی، ج 1، ص309؛ سنن نسائی، ج 3، ص 48-47؛ سنن ترمذی، ج 2، ص 268؛ سنن ابن ماجه، حدیث 904. مسند احمد، ج 4، ص 244-241؛ تفسیر طبری، ج 22، ص 31؛ تفسیر قرطبی، ج 14، ص 334؛ تفسیر در المنثور، ج 5، ص 216-215؛ کنز العمال، ج 2، ص 180؛ تفسیر ابن کثیر، ج 3، ص 507.
2. در سنن نسائی و مسند احمد از ابوطلحه روایت کنند که گفت:
قُلنا: یا رَسول اللَّه! کَیْفَ الصَّلاه عَلیکَ؟ قالَ: قولوا: أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحمَّد کَما صَلَّیْتَ عَلی إبراهیم و آل ابراهیم إنّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ، وَ بارَکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما بارَکْتَ عَلی إبراهیم و آلِ ابراهیم إنّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ
گفتیم: ای رسول خدا! صلوات بر شما چگونه است؟ فرمود: «بگوئید: خداوندا بر محمد و آل محمد صلوات فرست، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، راستی را که تو ستوده و والائی و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت و فزونی دادی، راستی را که تو پسندیده و عظمائی.»
در روایت دیگری چنین است:
مردی نزد رسول خدا(ص) آمد و گفت: ای رسول خدا! چگونه بر شما صلوات فرستیم؟ فرمود: بگوئید: خداوندا بر محمد و آل محمد صلوات فرست. همان گونه که بر ابراهیم صلوات فرستادی، راستی را که تو ستوده ووالائی و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم برکت و فزونی دادی، راستی را که تو پسندیده و عظمائی
سنن نسائی، کتاب سهو، ج 3، ص 48؛ مسند احمد، ج 1، ص 162.
3. در صحیح مسلم، سنن ابو داود، ترمذی، نسائی، موطأ مالک، مسند احمد و سنن دارمی، از ابو مسعود انصاری روایت کنند که گفت:
رسول خدا(ص) آمد و با ما در مجلس سعد بن عباده نشست. بشیر بن سعد - ابونعمان بن بشیر - به او گفت: ای رسول خدا! خداوند ما را فرمان داده تا بر شما صلوات فرستیم، چگونه بر شما صلوات فرستیم؟ راوی گوید: رسول خدا(ص) (به گونه ای) ساکت شد که ما آرزو کردیم ای کاش او چنین سؤالی نکرده بود. سپس فرمود:
«بگوئید: خدوندا بر محمد و آل محمد صلوات فرست، همان گونه که بر ابراهیم صلوات فرستادی، و بر محمد و آل محمد فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم در جهانیان فزونی دادی. راستی را که تو ستوده و والائی. سلام نیز همان گونه است که دانستید »
صحیح مسلم، کتاب الصلاه، ج 1، ص 305، حدیث 67؛ سنن دارمی، ج 1، ص 310؛ سنن ابوداود، ج 1، ص 258، حدیث 980؛ سنن نسائی، ج 3، ص 45 - 47؛ سنن ترمذی، کتاب تفسیر، تفسیر سوره احزاب، ج 2، ص 95؛ موطأ مالک، ج 1، ص 165 - 166؛ مسند احمد، ج 5، ص 274 و ج 4، ص 118؛ کنز العمال، ج 2، ص 182؛ تفسیر قرطبی، ج 4، ص 233؛ تفسیر در المنثور، ج 5، ص 216 - 217؛ تفسیر ابن کثیر، ج 3، ص 508؛ تفسیر خازن، ج 3، ص 477؛ مستدرک الصحیحین، ج 1، ص 268؛ سنن بیهقی، ج 2، ص 378.
4. در صحیح بخاری، سنن نسائی و ابن ماجه و مسند احمد از ابو سعید خدری روایت کنند که گفت:
قُلْتُ: یا رَسُولَ اللَّه! هذَا السَّلامُ عَلَیْک قَدْ عَرَفْناه فَکَیْفَ الصَّلاه؟ قالَ: قُولُوا: أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ کَما صَلَّیْتَ عَلی إبراهیم، وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما بارَکْتَ عَلی إبراهیم.
گفتم ای رسول خدا! این سلام بر شما بود، آن را دانستیم، صلوات (بر شما) چگونه است؟ فرمود: بگوئید: خداوندا بر محمد بنده و رسول خودت صلوات فرست، همان گونه که بر ابراهیم صلوات فرستادی و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم برکت و فزونی دادی.
صحیح بخاری، کتاب تفسیر، تفسیر سوره احزاب، ج 3، ص 119 و کتاب دعوات، ج 4، ص 72؛ سنن نسائی، ج 3، ص 49؛ سنن ابن ماجه، ج 1،ص292، حدیث 902؛ مسند احمد، ج3، ص47؛ تفسیر در المنثور، ج5، ص217.
5. در سنن نسائی از زید بن خارجه از رسول خدا(ص) روایت کند که فرمود:
صَلُّوا عَلَیَّ وَ اجْتهدوُا فِی الدُّعاءِ و قُولُوا: أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و عَلی آلِ مُحَمَّدٍ وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما بارَکْتَ عَلی إبراهیم و علی آلِ إبراهیم إنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ.
بر من صلوات فرستید و در دعا بکوشید و بگوئید: خداوندا بر محمد و آل محمد صلوات فرست، و بر محمد و آل محمد فزونی بخش. همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم فزونی دادی. راستی را که تو ستوده و والائی .
سنن نسائی، کتاب سهو، ج 3، ص 49.
6. در مسند احمد و در المنثور سیوطی از برده خزاعی از رسول خدا(ص) روایت کنند که فرمود:
قُولُوا: أللَّهُمَّ اجْعَلْ صَلَواتکَ وَ رَحْمتکَ وَ بَرَکاتکَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ کَما جَعَلْتَها عَلی إبراهیم إنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ؛
بگوئید: خداوندا صلوات و رحمت و برکاتت را بر محمد و آل محمد ارزانی بخش، همان گونه که آنها را بر ابراهیم ارزانی داشتی، راستی را که تو ستوده و والائی .
مسند احمد، ج 5، ص 353؛ تفسیر در المنثور، ج 5، ص 218؛ کنزل العمال، ج 1، ص 442.
<!--[if !supportLists]-->7- در کنزل العمال از امام علی بن ابی طالب(ع) روایت کند که فرمود: <!--[endif]-->
قالُوا یا رَسُولَ اللَّه! وَ کَیْفَ نُصَلّی عَلَیک؟ قالَ: قُولُوا: أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما صَلَّیْتَ عَلی إبراهیمَ وَ آلِ إبراهیم إنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ، وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما بارَکْتَ عَلی إبراهیمَ وَ عَلی آلِ إبراهیمَ إنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ؛
(اصحاب) گفتند: ای رسول خدا! چگونه بر شما صلوات فرستیم؟ فرمود: «بگوئید: خداوندا بر محمد و آل محمد صلوات فرست، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، راستی را که تو ستوده و والائی. و بر محمد و آل محمد فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم فزونی دادی، راستی را که تو پسندیده و عظمائی
تفسیر در المنثور، ج 5، ص 217؛ کنزل العمال، ج 2، ص 176.
8. در تفسیر طبری و سیوطی از ابن عباس آورده اند:
فَقُلْنا أو قالوا: یا رَسُولَ اللَّه! قَدْ علمنا السَّلام عَلَیْک فَکَیْفَ الصَّلاه عَلَیک؟ فقالَ: «أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحمَّدٍ کَما صَلَّیْتَ عَلی إبراهیم و آل ابراهیم إنّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ، وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ علی آلِ مُحَمَّدٍ کَما بارَکْتَ عَلی إبراهیم و آلِ ابراهیم إنّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ.
پس گفتیم - یا گفتند -: ای رسول خدا! سلام بر شما را دانستیم، صلوات بر شما چگونه است؟
فرمود: «خداوندا بر محمد و آل محمد صلوات فرست، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، همانا تو ستوده و والائی، و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت و فزونی دادی، راستی را که تو پسندیده و والائی .»
تفسیر طبری، تفسیر سوره احزاب، ج 22، ص 31؛ تفسیر درالمنثور، ج 5، ص 216
9. در کنز العمال از طلحه روایت کنند که گفت:
قُلنا: یا رَسول اللَّه! قَدْ علمنا کَیفَ السّلام عَلَیْک، فَکَیْفَ الصَّلاه عَلیکَ؟ قالَ: قولوا: أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ علی آلِ مُحمَّدٍ وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما صَلَّیْتَ و بارَکْتَ عَلی إبراهیم و علی آلِ ابراهیم إنّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ.
گفتیم: ای رسول خدا! چگونگی سلام بر شما را دانستیم، صلوات بر شما چگونه است؟ فرمود: بگوئید: خداوندا بر محمد و آل محمد صلوات فرست و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم و بر آل ابراهیم صلوات فرستادی و برکت و فزونی بخشیدی، راستی را که تو ستوده و والائی .»
کنز العمال، ج 2، ص 176؛ تفسیر در المنثور، ج 5، ص 216.
10. در کنز العمال از محمد بن عبداللَّه بن زید از رسول خدا(ص) روایت کند که فرمود:
قُولُوا: أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ کَما صَلَّیْتَ عَلی إبراهیم وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ کَما بارَکْتَ عَلی إبراهیم فِی الْعالمین إنَّک حَمیدٌ مَجیدٌ، وَ السَّلام کَما عَلمتم؛
بگوئید: خداوندا بر محمد و آل محمد صلوات فرست، همان گونه که بر ابراهیم صلوات فرستادی، و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم در جهانیان برکت و فزونی دادی، راستی را که تو ستوده و والائی. سلام نیز همان گونه است که دانستید.
کنز العمال، ج 1، ص 442.
11. در کنز العمال از ام المؤمنین عایشه روایت کند که گفت:
قالَ اَصحابُ النَّبیّ(ص): یا رَسُول اللَّه أُمِرنا أنْ نکثر الصَّلاه عَلَیکَ فِی اللَّیْلَه الغراء وَ الیَوْم الأزْهَرِ وَ أحبّ ما صَلّینا عَلَیکَ کَما تُحِبّ، قالَ: «قُولُوا: أللّهمّ صلّ علی مُحمّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ کَما صَلَّیْتَ عَلی إبراهیمَ وَ آلَ إبراهیم، وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ کَما رحمتَ إبراهیم وَ آلَ إبراهیم، وَ بارِکْ عَلی مُحمَّدٍ وَ آلِ مُحمَّد کَما بارَکْتَ عَلی إبراهیم وَ آلِ إبراهیم إنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ، وَ أمَّا السَّلامُ فَقَدْ عرفتم کَیْف هُوَ؛
صحابه پیامبر گفتد: ای رسول خدا! فرموده شدیم تا در شب تار و روز روشن، صلوات بر شما را بسیار کنیم. (چه زیباست که) محبوب ترین صلوات ما بر شما به گونه ای باشد که دوست می دارید، فرمود: بگوئید: خداوندا بر محمد و آل محمد صلوات فرست، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، و محمد و آل محمد را ببخشای، همان گونه که ابراهیم و آل ابراهیم را بخشودی، و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت و فزونی دادی، راستی را که تو ستوده و والائی. اما کیفیت سلام را که خود دانستید .
کنزالعمال، ج 2، ص 182 و ج 1، ص 43.
12. در تفسیر طبری و سیوطی از ابراهیم در ذیل آیه شریفه: «ان اللَّه و ملائکته...» آورده اند که:
قالُوا یا رَسُولَ اللَّه! هذَا السَّلام قَدْ عَرفْناه، فَکَیفَ الصَّلاه عَلَیکَ؟ فَقالَ: قُولُوا: أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ عَبْدکَ وَ رَسُولکَ وَ أهلِ بَیْتِهِ کَما صَلَّیْتَ عَلی إبراهیم إنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ.
گفتند: ای رسول خدا! این سلام را دانستیم، صلوات بر شما چگونه است؟ فرمود: «بگوئید: خداوندا بر محمد بنده و رسولت و اهل بیت او صلوات فرست، همان گونه که بر ابراهیم صلوات فرستادی، راستی را که تو ستوده و والائی .
تفسیر طبری، ج 2، ص 32؛ تفسیر در المنثور، ج 5، ص 216
بخش تحقیقات و بررسی مقالات
سایت التوحید